Sil Baştan* başlamak gerek bazen!

Madde bağımlılığı günümüzde ciddi bir sorun. Metamfetamin (Met), Kokain, Ecstacy gibi maddelerin kolay bir şekilde temin ediliyor olması, tehlikeyi daha da büyütüyor. Madde bağımlığı nasıl bir zarar veriyor derseniz, öncelikle beyin hücreleri geri dönüşü olmayan bir hasara uğruyor. Bu tür maddeler, insana anlık zevkler verirken bir yandan da insan beynini ve bedenini tüketiyor. Madde bağımlısı olan insanların bir kısmı durumun ciddiyetine varıp tedavi görmeyi isterken, bir diğer kısmı maalesef ki yaşamını yitiriyor. Tedavi gördükten sonra tekrar madde kullanmaya başlayan insanların sayısı hiç de az değil. Manisa Ruh Ve Sinir Hastalıkları Hastanesi AMATEM servisinden Uzm. Dr. Psikiyatrist Aslıhan Eslek, tedavilerin başarı oranın %10 civarında olduğunu söylüyor. Peki bilim bu noktada faydalı olabilir mi? Bu sorunun cevabı uzun vadede “Evet!” olabilir. Madde bağımlısı insanlarda, maddenin yarattığı haz duygusu bir anı olarak beyne kaydoluyor. Bu anı yüzünden, madde bağımlısı insanlar bu haz duygusunu tekrar tekrar yaşamak istiyor. Araştırmacıların hedefi de, beyinde oluşan maddeye bağlı bu tür anılardan kurtulmak.

Florida Üniversitesi’ndeki araştırmacılar anıların beyinde nasıl tutulduklarını araştırmışlar. 2013’te yapılan bu araştırmada, beyindeki aktin (anıların oluşumunda aktif rol alan bir protein) düzeyini gözlemlemişler. Normal anılarda, aktin düzeyi hemen sabitlenip anılar beyinde tutulurken; maddeye bağlı oluşan anılarda, aktin düzeyinin asla sabitlenmediği farkedilmiş. Araştırmacılar, bir ilaç geliştirerek beyinde sabitlenmeyen bu aktin proteinlerini durdurmayı başarmış ve dolayısıyla maddeye bağlı anıların oluşmasını engellemişler. Bu çalışma bir dönüm noktası sayılıyor çünkü maddeye bağlı anıların dinamik olduğu ve beyinde bağımlılık yaratmadan durdurulabileceği kanıtlanıyor. Fakat buradaki en büyük problem, ilaç tarafından görevini yapması engellenen aktin proteini. Kasların kasılması, kalbin çalışması ve hatta hücrelerin bölünmesi bu proteine bağlı. Vücutta aktin proteinin görevini yapmaması insanı ölüme bile götürebilir.

Florida Üniversitesi’nde 2015’te yapılan bir diğer çalışmada ise, beyinde sabitlenmeyen aktin proteinlerini kontrol eden bir molekül bulunuyor. Geliştirilen bir ilaç, bu molekülün görevini yapmasını engelliyor. Böylece, beyinde sabitlenmeyen aktin proteinleri dolaylı bir yoldan durdurularak, maddeye bağlı anıların beyinde oluşumu engelleniyor. Yani bir nevi, maddeye bağımlılık yaratıcı anılar beyinden siliniyor(!). Araştırmacılara göre, bu ilacın tek doz kullanımı yeterli olacak! Yapılan çalışma fareler üzerinde denenmiş olsa da, ilaç henüz geliştirilme aşamasında. Bu ilaç, öncelikle insanlar üzerinde denenecek ve iyi sonuç verdiği takdirde de piyasaya sunulacak.

İşin etik boyutu da enteresan tabii. Bir insanı anılarını silmeye ikna etmek kolay mı? Tabii herhangi bir anı değil, maddeye bağlı oluşan anılar bunlar (en azından şimdilik!). İşler ters giderse, üç beş anı daha silinip gidecek belki kimbilir. Diyelim ilaç işe yaradı.. Madalyonun bir yüzü, madde bağımlısı birçok insanın hayatı kurtulacak. Madalyonun diğer yüzü, bu ilacın varlığı insanları madde kullanmaya teşvik eder mi?

Beyindeki tüm anılara erişebildiğinizi düşünün.. Kurtulmak istediğiniz anıları seçin şimdi de.. Ve tek bir tuşla kurtulun hepsinden.. Ya da birkaç güzel anı mı eklesek? Neden olmasın?!

*: Eternal Sunshine of the Spotless Mind filmine bir selam.

Eylül 2015 Paros Dergisi’nde yayımlanan yazım.