Akademik Makalelerin Değerlendirilme Sürecine Dair
Akademisyenlerin yazdıkları her makale, hakem dediğimiz başka akademisyenler tarafından değerlendiriliyor. Bu değerlendirme sonucunda, çoğunluğun kararına göre bir makale kabul ya da red ediliyor. Hakemlik süreci nasıl işliyor biraz kısaca bahsedeceğim.
Her makale için 2-4 arasında hakem atanıyor. Hakemler genelde sizin çalıştığınız konulara yakın isimler oluyor. Yaptığınız şeyi tam anlamıyla anlamalarını beklemek yanlış olur, ama en azından yaptığınız işin makul olup olmadığını söyleyebilirler. Ben bu süreci pek sevmiyorum aslında, ve süreci kabaca üçe ayırmak lazım. Makaleler konferanslara, çalıştaylara ve dergilere gönderilebilir. Konferansta görev alan hakemler daha genel konulara hakim oluyorlar. Mesela bir yapay zeka konferansında görev alan hakemleri düşünecek olursak, her biri çok farklı alanlarda özelleşmiş olabilir. Yapay zeka dediğimiz şey kocaman bir başlık. Oysaki çalıştaylar ve dergiler biraz daha farklı. Çalıştaylar daha küçük çaplı etkinlikler olduğu için ana bir konu etrafında makaleleri kabul ediyorlar. Aynı şekilde hakemler de belirli bir çevreden seçiliyor. Dergiler de benzer bir durumda. Her dergi belli temaları kabul ediyor ve hakemler de bu temalar ile ilintili kişilerden seçiliyor. Bazı konferanslarda ve çoğu dergide ise hakemlerin yazdıkları yorumlar yazarlara gönderiliyor ve yazarlara cevap hakkı doğuyor. Yazarlar yorumları değerlendirip hakemlere cevap verebiliyor. Bu faydalı bir şey çünkü hakemler çalışmayı yanlış anlayıp yanlış yorumlar yazmış olabiliyor. Yazarlar hakemi ikna edebilirse sonucu da değiştirme fırsatını elde etmiş oluyor.
Hakemlik zor bir iş ve gönüllü olarak yapılan bir şey. Akademisyenler ekstra zamanlarını bu iş için ayırıyorlar ve bir şekilde bu sürecin yürümesine yardımcı oluyorlar. Takdir edersiniz ki zaman çok önemli bir faktör. Diğer bir faktör ise kalite. Kimi hakem günlerini, saatlerini harcayarak yazarlara faydalı yorumlarda bulunabilmek için üstün çaba sarfediyor. Kimisi ise üstünkörü bir yorum yazıp bu işi geçiştiriyor. Bu tür hakemler yüzünden, iyi makaleler red alabiliyor. Ben de elimden geldiğince hakem olmaya özen gösteriyorum. Kimi zaman karşıma uzmanı olmadığım konular çıkıyor. Bu tür durumlarda önce konuyu anlamaya çalışıyorum, ardından da makaleyi yorumlama işine geçiyorum. Üstünkörü yorum yazmak yerine ise konuyu daha iyi bildiğini düşündüğüm akademisyenlerden yardım da istiyorum. Bu ayıp bir şey değil, aksine yapılan işin kalitesini arttıran bir şey.
Hakemlik zor dedik ve öte yandan çok kişisel bir süreç. Verdiğiniz karar ruh halinize inanılmaz bağlı. Örneğin kötü hissettiğiniz bir dönemde okuyacağınız bir makaleye yapacağınız yorumlar ile iyi hissettiğiniz bir dönemdekinden çok farklı olabilir. İnsan kötü hissettiğinde ister istemez sinirini bir şeyden çıkarmak isteyebiliyor. Ve kimi zaman bunu hakemken yapabiliyor (biraz güç faktörü devreye giriyor sanırım). Gene kendimden örnek verecek olursam, kafamın boş olduğu bir zamanda hakemlik görevini yerine getirmeye özen gösteriyorum. Yazarlar emek vermiş ve önünüze iyi kötü bir çalışma koymuş oluyor. Emeklerine saygı göstermek ise biz akademisyenlerin önemsemesi gereken bir nokta. Eğer size verilen süre yetersiz ise, ek süre talep edin. Bu da ayıp bir şey değil. Üstünkörü iş yapacağınıza, ek süre isteyip işin hakkını verebilirsiniz.
İnsan olarak eleştirmeyi çok seviyoruz. Yalnız bunu yaparken de iyi olan şeyleri de takdir etmeliyiz. Çoğu hakemin umrunda olmayan bir nokta bu. Negatif yorumları okurken çok üzülebiliyorsunuz… O yüzden yazarken biraz empati diyorum lütfen! Yazarları yaptıkları işten soğutmanın kimseye faydası yok, aksine onları motive etmeye çalışmak lazım…
Ağustos 2018 Paros Dergisi’nde yayımlanan yazım.
